سالَك يا ليشمانيوز پوستي شايع‌ترين نوع بيماري پوستي ليشمانياز است كه بر اثر گزش جنس ماده نوعي پشه خاكي به انسان منتقل مي‌شود. اين بيماري واگير دار است و عامل اين بيماري انگلي به نام ليشمانيا است.[۱]
سالك در كشورهاي گرمسيري از جمله چين، سوريه، عربستان سعودي، عراق، ايران، فلسطين، قفقاز و جنوب‌شرقي روسيه، پاكستان، افغانستان و هند شايع است.[۲] سالانه ۱۹ هزار مورد ابتلا به سالك در ايران ثبت مي‌شود كه سه هزار مورد آن مربوط به استان فارس است.[۳]
انواعسالك يك بيماري پوستي طولاني مدت است كه عامل آن نوعي آغازي است و ناقل ان پشهٔ خاكي است كه گاهي همراه بادرد (خود زخم) است كه به دو شكل زير وجود دارد:
نوع شهري يا سالك خشكحدود ۲ تا ۸ ماه پس از گزش، ورم سرخ رنگ و بدون درد در محل گزش پيدا شده و كم‌كم بزرگ و زخمي مي‌شود. اندازه زخم چند ميلي‌متر تا چند سانتي‌متر مي‌باشد كه معمولاً در مناطق باز بدن مانند صورت، دست و پا ديده مي‌شود. ضايعه به آهستگي و طي مدت ۶ ماه تا يك سال بهبود مي‌يابد كه درصورت عدم درمان مناسب، در محل زخم يك جوشگاه فرورفته و دائمي باقي مي‌ماند كه به زيبايي لطمه مي‌زند. مخزن بيماري در نوع شهري انسان است و سگ نيز به‌طور اتفاقي مبتلا و مي‌تواند به عنوان مخزن عمل نمايد.
نوع روستايي يا سالك مرطوبچند هفته پس از گزش پشه (بسته به تعداد محل گزش) زخم‌هاي متعددي در نقاط باز بدن كه مورد گزش قرار گرفته‌اند پيدا مي‌شود. ضايعات معمولاً ترشح دار و مرطوب هستند و معمولاً پس از ۶–۴ ماه بهبود مي‌يابند و از خود جوشگاه آثار پوستي پايدار و نامناسبي به جا مي‌گذارند. مخزن اصلي بيماري سالك روستايي برخي انواع جوندگان هستند كه مهم‌ترين آنان در ايران جربيل بزرگ (رومبوميس اوپيموس) است. جوندگان ديگري نيز به عنوان مخزن ليشمانيوز جلدي نوع روستايي در ايران مورد بررسي و تأييد قرار گرفته‌اند كه از آن جمله جرد ليبيايي (مريونس ليبيكوس) در شهرستان نطنز استان اصفهان، جرد صحرايي هندي (مريونس هوريانه) در سيستان و بلوچستان و جربيل هندي (تاترا اينديكا) در خوزستان را مي‌توان نام برد. به تازگي نيز در شرق استان اصفهان منطقه ورزنه و… بعلت خشكي تالاب گاوخوني و خشكي زاينده رود ابتلا به اين بيماري رو به افزايش است.[۴]
انگل ليشمانيوز در فرم آماسيتگوت در بدن ميزبان مهره دار مثل انسان و حيوان قرار دارد و اغلب در داخل ماكروفاژها يعني سلول‌هاي بيگانه خوار زندگي مي‌كند. پشه خاكي جنس ماده خونخوار است و با مكيدن خون اين انگل را مي‌بلعد و سپس با نيش زدن پشه خاكي ماده آلوده اين انگل به انسان يا حيوان سالم منتقل شده و باعث بروز زخم سالك مي‌گردد.
ادامه مطلب لينك زير: